De Nederlandse voormalige doelman Edwin van der Sar (Ajax Amsterdam, Juventus Turijn, Fulham & Manchester United; 130 interlands met Oranje) is gisteren getroffen door een hersenbloeding tijdens zijn vakantie in Kroatië. Hij verblijft momenteel op de intensieve dienst. Enkele weken geleden stopte hij als ‘Algemeen Directeur’ van Ajax omdat hij ‘geestelijk op’ was. Eerder leed ook zijn vrouw Annemarie aan deze aandoening. Daarom zette hij met haar de Foundation Edwin van der Sar op om mensen met een hersenletsel te ondersteunen. De tragiek van het lot zette uitgerekend zondag de jaarlijkse dag van de Foundation op de agenda.
IJskonijn & vliegende keeper
Edwin van der Sar. Het ijskonijn. De man zonder emoties. De jongen uit Voorhout, een dorpje uit Leiden en Noordwijk-aan-Zee. Waar de wind de hoofden leeg waait en de godsdienst – protestants/katholiek – het leven zin geeft.
De kinderen leerden er bidden voor het eten en zich voorbeeldig te gedragen. De toekomst was er als het ware religieus voorbestemd: van vader op zoon in de bloembollenkwekerijen, de ‘tulpentuin’ van Amsterdam.
Hij kreeg er in zijn kindertijd ‘het keepen’ opgedrongen vanwege zijn gestalte. Aanvankelijk baalde hij, want hij wilde voetballen. Het keeperswerk irriteerde hem, zeker omdat hij vaak meer dan tien keer per wedstrijd moest ‘vissen’. Hij wilde er de brui aan geven, maar bleef staan bij gebrek aan alternatief. Het ‘redde’ zijn loopbaan. Ajax meldde zich. Toch rees er onzekerheid, niet in het minst bij de laconieke van der Sar zelf. Bezetenheid was hem vreemd. Hij calculeerde de mislukking vooraf in. Van op de bank volgde hij in 1992 de smetteloze UEFA Cupreeks van Ajax en eerste doelman Stanley Menzo. Ajax veroverde de Europese beker ten koste van Torino. Coach Louis van Gaal kreeg het steeds meer op de heupen van de flamboyante Menzo, die letterlijk en figuurlijk op een bijzonder hoog niveau kon meevoetballen. Menzo, ontdekt door Johan Cruijff – was de moderne versie van ‘de vliegende keep’. Een meevoetballende ballenstopper die zijn team dominant spel in staat stelt. Edwin bestudeerde ruim twintig maanden zijn grote voorbeeld en stond klaar wanneer Menzo twee keer opzichtig faalde in Europese confrontaties. In de lente van 1993 dwong hij zijn plaats af. Dat tijdperk eindigde pas in 1999, nadat hij 311 keer het shirt van Ajax had gedragen. Hij kreeg gemiddeld minder dan één doelpunt per wedstrijd tegen. Hij belandde in een weergaloos verhaal dat zijn prijzenkast spijsde met dertien trofeeën, waaronder de Wereldbeker voor Clubs en de Champions League (AC Milan, 1-0). Hij was de betrouwbare steunpilaar van de heerlijke generatie ‘Godenzonen’ die in 1995 excelleerde: Frank en Ronald de Boer, Danny Blind, Michaël Reiziger Edgar Davids, Patrick Kluivert, Clarence Seedorf, Frank Rijkaard, Marc Overmars, Jari Litmanen, Nwankwo Kanu. Johan Cruijff noemde hem de eerste offensieve kracht van Ajax. Toch bood hij een onwaarschijnlijk gemiddelde aan: 0,36 tegendoelpunt in elf Champions Leagueconfrontaties. Slechts Cazino Salzburg, AEK Athene en Bayern München wisten hem te passeren. Bekerhouder AC Milan kon hem zelfs in drie partijen niet in de luren leggen. Van 1995 vertrouwde men hem ook de sluitpost van het Nederlands Elftal toe en dertien seizoen later eindigde hij bij Oranje als recordinternational. Hij keepte uitstekende EK-toernooien in 1996, 2000 en 2004 en één fantastisch WK in 1998. Nederland faalde drie keer in de strafschoppensessies. Ook in de Champions Leaguefinale in 1996 tegen Juventus is dat zijn deel. De penalty lijkt geen spek voor Van der Sars bek.
In 1999 was hij de laatste der Mohikanen. Het ‘goddelijke’ elftal werd ontmanteld door het Bosmanarrest. Hij bleef trouw op post, tot er niemand meer restte. Juventus legde een bom duiten op tafel. Het ‘calcio’ wachtte. Het viel tegen. Hij deed zijn werk, nauwgezet en geconcentreerd. Juventus eindigde twee seizoenen op rij met de beste defensie, maar verspeelt telkens de ‘scudetto’. Hij kan zijn belangrijkste troef – de participatie aan de opbouw – niet uitspelen. Een doelman in het land van het ‘catenaccio’ dient om tegengoals te vermijden. Coach Lippi engageerde in de zomer van 2001 voor een recordbedrag Buffon, de doelman van de Squadra Azzurra. Van der Sar koos eieren voor zijn geld en vertrok naar Fulham, een meeloper in de Premier League. Hij herontdekte er het plezier van het vak en bouwde er een soliede reputatie op. Hij groeide naar volwassenheid door tegen de degradatie te knokken en dwong het respect af van Sir Alex Ferguson, de coach van Manchester United. In 2005 kreeg hij opnieuw een kans: Old Trafford! Vijfendertig jaar oud. Het publiek reageert sceptisch. De ‘bejaarde’ Nederlander miste uitstraling, oogde houterig en repliceerde schuchter. Zou hij op zijn leeftijd nog de overgang van het sobere Fulham naar het complexe Manchester United verteren? Zes jaar later verdween alle aarzeling uit de waardering. De doelman plugde zichzelf in het ‘rode’ universum. Een ‘wereldrecord’ van 1311 competitieminuten zonder tegendoelpunt. Vier landstitels. Drie Champions Leaguefinales. Hij overtrof echter zichzelf in de editie van 2008 tegen Chelsea. Toen stopte hij zowaar de penalty van Anelka en die besliste over vreugde en verdriet. Geen andere doelman haalde vijf keer de eindstrijd in de Beker met de Grote Oren. De beste van zijn tijdperk. Beter dan Casillas of Buffon. Omdat hij – in tegendeel tot hen – alle aspecten van het keepen tot in de details beheerste: zowel het uitvoetballen als het lijnwerk als de één-tegen-één-situatie. De baas van zijn strafschopgebied bovendien. IJskonijn en vliegende keeper. Edwin van der Sar.
