De literaire voetbalzomer van De Witte Duivel

LEV YASHIN, DE LEEUW VAN MOSKOU – RW

Lew Jaschin, der Löwe von Moskou – Dietrich Schulze-Marmeling

Op zondag 2 juli 2017 spelen Duitsland en Chili de finale van de FIFA Confederations Cup 2017 in Sint-Petersburg. We nemen deze gelegenheid te baat om u het boek Lew Jaschin, der Löwe von Moskou te presenteren. Dit is de eerste biografie buiten het Russische taalgebied over de beste doelman uit de wereldgeschiedenis. De Duitse auteur Dietrich Schulze-Marmeling mag tot het puikje van de internationale ‘voetbalschrijverszalm’ worden gerekend. Samen met geestesgenoot Christoph Bausenwein creëerde hij sinds de jaren negentig een nieuwe stijl: kijken vanuit een cultuurhistorische bril naar het populairste balspel van de planeet. En zo ontwikkelde hun uitgeverij Die Werkstatt zich tot belangrijkste mondiale voetbalboekenhuis.

Schulze-Marmeling verdiepte zich in de invloed van het joodse humanisme tijdens het interbellum op het creatieve voetbal en schreef in 2003 een ronduit indrukwekkend standaardwerk met ‘Davidstern und Lederball. Die Geschichte der Juden im deutschen und internationale Fussball’. In 2011 won hij de prestigieuze prijs ‘Fussballbuch des Jarhres’, jawel die bestaat in Duitsland, met ‘Der FC Bayern und seine Juden. Aufstieg und Zerschlagung einer liberalen Fussballkultur’. Daarnaast ontpopte hij zich met populaire boeken ook tot de niet-officiële historicus van Bayern München.

Vanuit persoonlijk perspectief portretteerde hij Pep Guardiola, Johan Cruijff en George Best. En daar voegt hij dus de eerste publicatie in een ‘Europese taal’ over de mysterieuze Lev Yashin aan toe. Het sporticoon van de voormalige Sovjet-Unie stierf, als kettingroker, op amper 61-jarige leeftijd in 1990 aan de gevolgen van kanker. Michaïl Gorbatsjov riep hem kort voor zijn dood uit tot ‘Held van de socialistische Arbeid’ en schonk hem een staatsbegrafenis. Hij had in 1969 ook als enige voetballer de ‘Leninorde’ ontvangen.

Ook de kunst stortte zich op hem, zowel de officiële als de alternatieve: met muurschilderingen én beeldhouwwerken verspreid over de hoofdstad Moskou.

Maar hij geniet dus vooral wereldfaam als de ‘mysterieuze-keeper-in-het-zwart’: de zwarte spin. Hij gaf het keepen een nieuwe wending: een compleet ambacht. Yashin was alomtegenwoordig in het strafschopgebied, voetbalde mee, commandeerde en straalde ‘onklopbaarheid’ uit. Hij sprak niet geheel ten onrechte: ‘de polsslag van de doelman is de polsslag van het elftal’. Met andere woorden: de doelman bepaalt het ritme van het elftal.

Hij stopte om en bij de 150 strafschoppen, men kan het zich amper voorstellen en vergeleek de eliminatie van de elfmeter met het gevoel van vreugde dat Yoeri Gagarin, de eerste kosmonaut in een baan om de aarde, moet hebben gehad tijdens zijn ruimtetochten.

Yashin beschouwde de voetballer – en vooral de keeper – als een artiest: ‘Net als een theateracteur moet ook een topvoetballer in zijn vak een kunstenaar zijn.’ En hij was ook een overtuigde humanist, met een vredesboodschap. Tijdens het hoogtepunt van de Koude Oorlog kwam hij met teksten als: ‘Ik verkondig het standpunt dat mensen in vrede en vriendschap met elkaar kunnen leven. Ik heb op vele voetbalvelden in de wereld vrienden gemaakt.’ Dat was niet overdreven van Yashin raakte écht bevriend met zijn West-Duitse tegenspelers Fritz Walter, Uwe Seeler en Franz Beckenbauer – in die periode was dit geen vanzelfsprekendheid – en met andere idolen van zijn tijd als Bobby Charlton, Eusebio en Pelé. Hij werd het boegbeeld van zowel Dynamo Moskou – de club van de gehate veiligheidsdiensten – als van de Sbornaja, het legendarische nationale elftal van de Sovjet-Unie waarmee hij de Olympische Spelen van 1956 en het Europees Kampioenschap van 1960 won en de halve finale van de World Cup 1966 haalde. Telkens riep men hem uit tot beste doelman van het toernooi.

De donkerharige Yashin kleedde zich van top tot teen in het zwart. Hij weefde een web over zijn strafschopgebied. Regeerde met autoriteit en zelfbewustzijn. Bepaalde het meedenken van de doelman. Yashin dicteerde zijn verdediging, hij scherpte permanent de keeperstactiek aan en ondermijnde zijn zwakheden door intensieve trainingsarbeid. Zenuwen van staal. Uitstekende reflexen. Accelererend anticipatievermogen. Hoge lichamelijke en geestelijke paraatheid. Hij moderniseerde zijn vak en weigerde zich te laten ‘opsluiten’ in de zestienmeterzone. Hekelde het gedrag van de lijnkeeper, joeg zijn verdedigers op, aarzelde niet om ver uit te lopen en installeerde zichzelf als eerste aanvaller van het elftal. Zijn kopbalspel voor het eigen strafschopgebied leidde tot hilariteit bij het publiek maar soms ook tot knotsgekke tegendoelpunten, wat zijn populariteit overigens niet aantastte. Tijdens de trainingen oefende hij op balcontrole: jongleren, dribbelen, passeren, scoren. Bij partijtjes opereerde hij in de punt van de aanval om de psyche van de spits te doorgronden. Hij brak met het behoudsgezinde keepersverleden. Volgens het weekblad France Football: Yashin, c’est la libération du poste.

Dietricht Schulze-Marmeling slaagde erin het vertrouwen te winnen van vrouw Valentina en dochters Elena en Irina. Dat geeft het boek een extra dimensie.

Lew Jaschin,der Löwe von Moskou – Dietrich Schulze – Marmeling – Verlag Die Werkstatt – 270 pag.