WK-brief 7 van RW aan FC: voetbal & muziek tegen de dictatuur

Nijlen, 16 juni 2018.

Beste François,

Ik heb het gevoel dat je je best vermaakt op je tiende wereldbeker. Ik moet nog echt in de stemming geraken, geef ik toe.

Gisteren zag ik tijdens de openingsceremonie Robin Williams zijn domme middelvingergeste maken. Ik heb Williams altijd een hoog eikelgehalte toegedicht. Een salonrebel, take that Robbie. Dan liever Nadja Tolokonnikova. Eigenlijk hoorde zij daar toch te zingen, François? Nadja beoefende ‘verboden kunst’ en was zangeres van punkband Pussy Riot. Het Russische gerecht draaide haar een paar jaar de nor in. Omdat ze in 2012 bij wijze van protest tegen het gebrek aan democratische vrijheden een schunnig liedje had gezongen in een kathedraal in de buurt van het Kremlin. Over haar verblijf in die gevangenis – vol seksuele vernedering en dwangarbeid – schreef ze stiekem dagboekfragmenten. Ze vertelt het in haar boek ‘Zo begin je een revolutie’ dat ook in het Nederlands werd gepresenteerd.

Nadja Tolokonnikova vergeleek de aanklacht tegen Pussy Riot met de showprocessen van Stalin in de duistere jaren dertig van de vorige eeuw, precies tachtig jaar geleden. Vandaag verblijft ze in een vorm van zelfgekozen ballingschap met haar gezin in Canada. Is de Goelag terug van nooit weggeweest?

Maar Nadja sprak dus niet ten onrechte over de Grote Terreur van de communistische dictator van de Sovjet-Unie Jozef Stalin. Staat er nog iemand stil bij de slachtoffers, François? Honderdduizenden onschuldige burgers verdwenen in werkkampen of belandden voor het vuurpeloton tussen 1936 en het volgende decennium. Eén van hen was een voetballer. De bekendste van zijn tijd en de eerste Russische vedette. Had jij al gehoord van Nikolai Starotsin en zijn drie broers? Ik lees zijn verhaal in Russkij Futbol, een cultboek van de Duitse uitgeverij Die Werkstatt. De vier broers Starotsin waren de sterkhouders van het in 1935 opgerichte Spartak Moskou. De club ontstond uit een vakbond en rond haar hing meteen een vorm van dissidentie tegen CSKA (leger) en vooral Dinamo (geheime dienst). Haar populariteit schoot de hoogte in. Dankzij haar onafhankelijke opstelling én door het uitstekende spel dat de Starotsins – met Nikolai als hoogbegaafde middenveldstrateeg – uit de benen toverden. Spartak zwaaide de scepter over de jonge Sovjetcompetitie en dat griefde Lavrati Beria diep. Het hoofd van de gehate geheime politie en het brein achter de Grote Terreur leidde aartsrivaal Dinamo. Hij liet de voorzitter van Spartak executeren en stuurde de vier broers Starotsin voor tien jaar naar Siberische strafkampen. Hij beschuldigde hen – buitengewoon belachelijk – van een moordcomplot op Stalin. Na de dood van de dictator werden ze in ere hersteld. Nikolai leidde nadien als voorzitter zijn geliefde Spartak naar talrijke successen. Het gezegde ging dat ‘supporteren voor Spartak hetzelfde betekende als in het stadion op een veilige manier “neen” te zeggen tegen de stalinistische tirannie.’ Dat is pas een middelvinger waar ik wel respect voor heb, François.

Wist je overigens dat de bekende componist Dmitri Shostakowitsch, wereldberoemd door zijn prachtige ‘Tweede Wals’, ook een voetballiefhebber is geweest? Stalin liep in 1938 boos weg tijdens zijn concert. Van dan af kreeg hij het zwaar te verduren want hij werd aangeklaagd wegens ontwerper van ‘chaotische muziek’ en vertolker van een ‘zwakzinnige burgerijcultuur’. De componist leed aan zware depressies en speelde met zelfmoordgedachten tot aan het overlijden van Stalin in 1953. Later getuigde zijn echtgenote dat hij zijn vluchtweg zocht in het stadion. Hij bezocht honderden voetbalwedstrijden en legde er schriftjes met statistieken en verhaaltjes van aan. Shostakowitsch sympathiseerde met de clubs uit zijn stad Leningrad/Sint-Petersburg maar genoot zonder twijfel van het genie van Starotsin. Vrijheidslievende, creatieve geesten onder elkaar, François.

En die vond ik gelukkig deze week ook terug bij Amnesty International. De mensenrechtenorganisatie voert haar eigen WK-campagne. Ik tekende de oproep voor de vrijlating van de vijf vrouwenrechtenactivistes in Saoedi-Arabië. Ze hadden het aangedurfd om het rijverbod in vraag te stellen. En ik steunde evengoed de petitie voor Azza Soliman. Deze Egyptische advocate neemt het op voor misbruikte vrouwen en haar hangt vijftien jaar celstraf boven het hoofd. De Iraanse Atena Daemi voerde campagne tegen de doodstraf in haar land maar de ayatollahs veroordeelden haar tot zeven jaar cel. Amnesty vroeg aandacht voor deze dappere vrouwen naar aanleiding van de wereldbekerwedstrijden van hun respectievelijke landen. Veel plezier viel er overigens niet te beleven aan de optredens van Saoedi-Arabië, Egypte en Iran, François.

Des te meer aan Portugal – Spanje (3-3), een echte klassieker. David De Gea faalde bij een venijnig rollertje van Cristiano Ronaldo. Geen hoongelach meer aan ons keepersadres graag. Wist je dat onze patroonheilige Lev Yashin – de beste uit de geschiedenis – blunderde op een bal van Beckenbauer in de halve finale van het WK 1966? Op zijn hoogtepunt met andere woorden! Keepersdrama’s, ze zijn van alle tijden.

Benieuwd naar je reactie,

Hartelijk,

Raf