50+1
Zelfs de supporters van Arsenal pikten het niet dat hun club toetrad tot de Super League. Duidelijker kon de afschuw van de fans voor een gesloten competitie niet zijn. Het kan immers nog enkele jaren duren voor de Gunners nog eens de status van Super League-club bereiken. De kans is zelfs groot dat er volgend seizoen geen Europees voetbal te zien is in het Emirates Stadium. Stijgen en dalen is heilig voor de Europese voetbalsupporter. Ook al is het in de praktijk vaak slechts theorie.
De fans (en ook wel een beetje Boris Johnson) hebben deze week het voetbal gered. Hun snelle en overweldigende reactie heeft de geboorte van de Europese Super League in de kiem gesmoord. Dit kan een keerpunt worden in de voetbalgeschiedenis. Al moeten we niet te snel aan het dromen gaan. Het voetbal moet immers van buitenaf gereguleerd worden. Zelf is het daartoe niet in staat.
Hoe dan ook, er wordt nu zelfs in Engeland gesproken over de invoering van het Duitse 50+1-model (dat op DWD al jarenlang wordt aangeprezen). Of dat in de praktijk mogelijk is, lijkt me twijfelachtig. En misschien ook niet noodzakelijk. Wat wel absolute noodzaak is, is dat de supporters op de een of andere manier vertegenwoordigd worden in het bestuur van een club en dat ze een soort van vetorecht hebben in cruciale dossiers, zoals de komst van een nieuwe eigenaar/voorzitter of deelname aan een nieuwe competitie zoals de Europese Super league of een BeNeLiga.
Laat ons echter ook geen wonderen verwachten van de supporter. ‘De supporter’ bestaat niet, zoals ook de Belg, de Vlaming of de mens niet bestaat. Er zijn vele soorten supporters en – laat ons eerlijk zijn – velen zijn medeverantwoordelijk voor wat er vorige week gebeurd is. Ook al beseffen ze dat misschien zelf niet.
‘De supporter’ mag niet geromantiseerd worden. Denk maar aan het racisme dat nog altijd veel voetbalwedstrijden teistert, ook en misschien vooral op het laagste niveau. De geldhonger van de voetbalbobo’s heeft ook te maken met ‘de supporter’, die eist dat zijn club wint en prijzen pakt. En er moeten nieuwe spelers aangekocht worden ook al zijn de transferbedragen pure waanzin en verdienen spelers per week twee keer meer dan de eerste minister in een jaar. Ze zijn trots als hun Kevin De Bruyne bijna een half miljoen euro per week gaat verdienen en vinden het normaal dat Eden Hazard zijn kapper uit België naar Madrid laat overvliegen.
Ze zijn in de wolken als een buitenlander hun club koopt zodat ze niet moet degraderen. Maar de situatie in Bordeaux geeft aan dat je je club beter in eigen beheer kan houden en desnoods de ambities teruggeschroeven. De Amerikaanse eigenaars hebben plots besloten de stekker uit de Girondins te trekken, omdat het doel niet bereikt werd. Hoe het verder moet, weet niemand.
Separatisten
Als er nu niets gebeurt, zal de geschiedenis zich herhalen. Dan komt er over enkele maanden of jaren een nieuwe poging van de superclubs om zich af te scheiden. Het voetbal is beter dan ooit, maar het gaat niet goed met het voetbal. De onvoorspelbaarheid is nagenoeg verdwenen. In Spanje gaat de titelstrijd tussen drie clubs. In Frankrijk zou het een mirakel zijn als Lille dit jaar de hegemonie van Paris Saint-Germain zou doorbreken. In Duitsland stevent Bayern München op de negende titel op rij af. In Nederland wordt Ajax weer kampioen. In België komen ook slechts een handvol clubs in aanmerking en mag gevreesd worden dat Club Brugge de komende jaren weinig concurrentie moet verwachten.
De separatisten van de Super League zoeken naar een oplossing om het Europese topvoetbal weer interessant te maken, omdat de Champions League voorspelbaar is geworden. De ongelijkheid tussen de clubs uit de grote en kleine landen neemt immers jaar na jaar toe. Vreemd is dat ze de denken de oplossing te moeten zoeken in nog meer ongelijkheid.
De Europse elite telt momenteel drie soorten clubs.
- De oude adel: Real Madrid en Barcelona willen een Super League omdat ze allebei Haaland willen kopen en niet kunnen concurreren met de rijkdom van de clubs uit de Premier League. Milan, Inter en Juventus zijn nog wanhopiger, want zij hebben nog minder geld dan de goliaths van Spanje.
- De Amerikaanse eigenaars: Manchester United, Arsenal, Tottenham en Liverpool willen de kosten binnen de perken houden. Zoals dat in de NBA, MLB en de NFL gebeurt, met onder andere een salary cap.
- De Nouveaux Riches: clubs die eigendom zijn van een staat: Chelsea (onrechtstreeks van Rusland, Abramovicj trok zich terug uit de ESL omdat dit niet spoorde met de belangen van staatsbedrijf Gazprom, hoofdsponsor van de Champions League), Manchester City (Verenigde Arabische Emiraten) en Paris Saint-Germain (Qatar, dat niet meedeed omdat het de tv-rechten heeft van de Champions League en het WK 2022 organiseert). Als Boris Johnson (toch weer hij) niet dwars had gelegen, had Saoedi-Arabië Newcastle United aan dit rijtje toegevoegd.
Die laatste categorie clubs heeft eigenaars die onmetelijk rijk zijn en zij hebben de verhoudingen totaal scheefgetrokken. De poging om met Financial Fair Play alles binnen de perken te houden, is mislukt.
Gelijk speelveld
De enige, echte oplossing voor het voetbal is een eerlijkere verdeling van de inkomsten. Toen de Football League in 1888 werd opgericht, werd beslist de recettes (op dat moment de enige bron van inkomsten) te verdelen tussen de thuis- en de uitploeg. Dat bleef zo tot in 1983. Er moet opnieuw in die richting gedacht worden. Het is oneerlijk dat Ajax twee seizoenen terug als halvefinalist in de Champions League de helft incasseerde van een Engelse club die na de poulefase werd uitgeschakeld. Maar het kan ook niet dat Ajax de volle buit zou krijgen waardoor de verhoudingen in de Eredivisie nog verder verstoord worden.
Wat ook onaanvaardbaar is, is dat een club uit Amsterdam, Brussel, Brugge, Praag, Kopenhagen of waar ook in Europa gedoemd is om ten eeuwigen dage een tweede- of derderangsrol te spelen in het Europese voetbal. Ik pleit dus voor het idee dat de sporteconoom Stefan Szymanski, van de universiteit van Michigan, al een paar decennia terug introduceerde: verdeel de Europese clubs in acht groepen van bijvoorbeeld twintig teams. Dat wil in de praktijk zeggen dat er naast de vijf grote competities drie groepen zijn (bijvoorbeeld Noord met de Scandinavische landen, West met Nederland, België, Portugal, Zwitserland, Portugal en Oostenrijk en Oost met de Oost-Europese landen, Turkije en Griekenland). De tv-rechten zouden centraal vermarkt worden, zodat de kampioen van Engeland even veel krijgt als de kampioen van Oost.
En om echt een gelijk speelveld te krijgen zouden de verschillen tussen de eerste en de laatste wat verloning betreft veel kleiner moeten zijn dan nu (er wordt om de eer gevoetbald, niet om de opbrengsten) en een groot deel van de inkomsten zou naar de rest van de voetbalpiramide moeten gaan. Een salary cap (van de totale loonmassa) zou ideaal zijn, maar wellicht altijd omzeild worden in Europa. Daarom stel ik voor om alle spelers een klassement te geven (zoals in het FIFA-spelletje). De totale waarde van een team krijgt een plafond, maar zelf opgeleide spelers tellen niet mee. Zo wordt de jeugdopleiding echt beloond.
Uiteraard zou er met stijgen en dalen gespeeld worden, zodat iedereen in theorie de kans heeft op het hoogste niveau mee te spelen. Aan het eind van de competities zouden de eerste twee van elke groep in knock-outwedstrijden om de Europese titel kunnen strijden.
