Eindelijk
Een nederlaag met forfaitcijfers. Zo moet de uitspraak van het Europese Hof van Justitie in de zaak-Bosman aangekomen zijn bij de Europese voetbalbonzen. De rechters maakten brandhout van het transfersysteem van de Europese voetbalunie en haalden tegelijkertijd de rem weg op het aantal buitenlanders dat mag worden opgesteld.
Het advies van advocaat-generaal Carl Otto Lenz werd volledig gevolgd. Het intensieve gelobby van Uefa en de 49 aangesloten bondsvoorzitters bij de politiek bleek vergeefs. Het voetbal is niet langer boven de wet verheven. Dat komt bijzonder zwaar aan in het voetbalmilieu.
Het Hof wilde ook niet weten van een overgangsfase van vijf jaar, die zelfs de verdediging van de speler ingecalculeerd had. De rechtbank was wellicht van oordeel dat de voetballeiders de tijd voor een aanpassingsperiode allang opgesoupeerd hebben.
Alleen nationale transfers vallen (nog) niet onder de nieuwe regel dat eindecontractspelers vrij worden. Het voetbalbestel heeft weinig reden om zich vrolijk te maken om die uitzondering. De bonden kunnen niet anders dan zelf de enige anomalie in de uitspraak van het Hof wegnemen. Anders trekken horden spelers na het verlopen van hun contract de grens over en zijn de federaties er verantwoordelijk voor dat de eigen spelers opstappen en de buitenlanders toestromen.
Het zal even duren vooraleer alle consequenties van de streep door het transfersysteem kunnen worden ingeschat. De meeste clubs zullen nog meer trachten langlopende contracten af te sluiten. De topspelers staan tot jolijt van de spelersmakelaars bij onderhandelingen sterker dan ooit, zullen nog meer miljoenen binnenrijven en enkel haalbaar zijn voor de rijkste clubs.
Die ontwikkeling was al aan de gang. De toekomst van het voetbal komt dan ook geenszins in het gedrang. Het voetbalestablishment schilderde de meest dramatische scenario’s af in het geval Jean-Marc Bosman gelijk zou halen, maar dat gebeurde slechts om strategische redenen. Nu de beslissing onafwendbaar is, zal de toon snel realistischer worden. De Uefa kan niet anders dan de spelersvakbonden eindelijk als volwaardige gesprekspartners erkennen. Het sociaal model kan eindelijk zijn intrede doen in de populairste sport en de ontwikkelingen in het American football, basketbal en baseball bewijzen dat iedereen daar beter van kan worden.
De Europese voetbalunie is ook verplicht werk te maken van een coherent jeugdbeleid. Provinciale clubjes moeten niet meer hopen op een zak vol goud omdat een groot talent zich toevallig bij hen aansloot. De federaties moeten initiatieven nemen om verenigingen die goed met jongeren werken, te belonen. Als dat niet gebeurt, zal de aanvoer van jong talent opdrogen en zullen niet Jean-Marc Bosman of de rechters, maar de bonden verantwoordelijk zijn voor het einde van het profvoetbal.
Een kwart eeuw later
Dit is het commentaar dat ik vandaag exact 25 jaar geleden schreef voor Het Nieuwsblad en De Standaard. Het voetbal heeft het arrest overleefd. Beter dan Jean-Marc Bosman zelf. Ik zag zondagavond in Sporttribune het interview met de man die het voetbalbestel op z’n kop zette. Het was uitermate pijnlijk. De man is pas 56, maar zag er veel ouder en behoorlijk ziek uit. Dat laatste is in ruime mate de schuld van het voetbal, dat hem na het arrest uitspuwde en hem als een paria behandelde. Bosman kwam nergens meer aan de bak.
Maar kan je de schuld van wat er misgaat in je leven helemaal op de anderen afwentelen? Bosman geraakte aan de drank en werd veroordeeld voor huiselijk geweld. Hij heeft het er nog altijd bijzonder moeilijk mee dat hij in de vuurlinie stond en de voetballers van de volgende generaties schatten verdienen. En hem vergeten lijken te zijn.
De Uefa betaalde hem tien miljoen frank (250.000 euro en omgerekend naar nu zeker het dubbele waard) schadevergoeding en in de loop der jaren waren er heel wat spelers die hem een schenking deden. De spelersvakbond FIFPro geeft hem nog steeds iedere maand 2.000 euro. Geen fortuin, maar laat ons wel wezen: Bosman zou nooit rijk geworden zijn van het voetbal. Club Luik weigerde een transfer naar USL Dunkerque, een club uit de toenmalige Franse tweede klasse. Bosman was geen Kevin De Bruyne.
Werk aan de winkel
Het is ook niet zo dat de huidige lichting topvoetballers alles aan Bosman te danken heeft. Als voetballers nu zo belachelijk veel verdienen, is dat niet door het arrest maar omdat de tv-rechten geëxplodeerd zijn en omdat Russische oligarchen en sjeiks en emirs uit het Midden-Oosten hun opwachting gemaakt hebben in het internationale voetbal.
Het Bosman-arrest heeft ervoor gezorgd dat spelers die eindecontract zijn vrij zijn om een nieuwe werkgever te zoeken, maar heeft het transfersysteem niet afgeschaft. Integendeel, transferbedragen en salarissen zijn hoger dan ooit. Het heeft de macht van de clubs verschoven naar de spelersmakelaars.
Het Bosman-arrest heeft helaas het voetbal niet gezuiverd van alle misstanden. Er is nog veel werk aan de winkel. Maar de volledige afschaffing van het transfersysteem zou de problemen alleen vergroten. De Belgische clubs besloten, onder impuls van Constant Vanden Stock (voorzitter van Anderlecht) en Eddy Wauters (voorzitter van Antwerp), in 1995 hun jeugdopleidingen te verwaarlozen. Het waren immers verloren investeringen. Het gevolg was dat ons voetbal vijftien jaar stilstond, met alle gevolgen van dien.
Geen gewone werknemers
De beleidsommezwaai bij onze topclubs heeft het Belgische voetbal gered. Racing Genk, Standard, Anderlecht, AA Gent en Club Brugge hebben tientallen miljoenen verdiend aan het doorverkopen van spelers (uit eigen jeugd of elders gescout). Haal dat weg en ze stellen helemaal niets meer voor op de Europese scène.
Voetballers zijn geen gewone werknemers. Dat blijkt iedere maand uit hun loonbriefje. Het is ondenkbaar dat ze, zoals een gewone werknemer, op elk moment hun werkovereenkomst kunnen opzeggen en binnen de drie maanden van werknemer veranderen. Het zou een sportcompetitie onmogelijk maken en het einde betekenen van de jeugdopleidingen. Of willen we naar een model zoals in Amerika, waar de high schools en de universiteiten atleten opleiden? Met belastinggeld uiteraard.
