ERIC CANTONA, CULTVEDETTE VAN HET VOETBAL, ONTVANGT UEFA’S PRESIDENT’S AWARD – RW

Op donderdag 29 augustus 2019 ontvangt Eric Cantona (1966) de ‘UEFA PRESIDENT’S AWARD for his contribution to  the game’, zoals dat officieel heet. Verder luidt het: ‘However, it is his commitment to charitable causes which has won him praise from both inside and outside the footballing world.’

De voormalige rebel en cultvedette van Manchester United (1992-1997), die na zijn loopbaan schitterde in de hilarische film ‘Looking for Eric’,  steunt het ‘Common Goal Initiative’ dat wereldwijd sociale voetbalprojecten financiert. Tegelijk beveelt hij de ‘een-percent-campagne’ van onder meer Juan Mata van Manchester United, warm aan: topvoetballers staan jaarlijks één procent van hun inkomen af aan goede doelen.

Een portret.

‘Mijn geluk is dat ik de spirit van het straatvoetbal heb behouden. Er was geen strategie, geen tactiek maar alleen improvisatie en plezier. Wat ik van dit tijd heb overgehouden was plezier, het spontane en het feit dat het resultaat geen belang had. Ik was amper vijf jaar toen ik op de schouders van mijn vader zat tussen 48.000 toeschouwers. We keken in 1972 naar Olympique de Marseille tegen Ajax Amsterdam en ik kwam toen al onder de indruk van Johan Cruijff: een echte artiest, een visionair.’ Dat vertelde hij in zijn eerste autobiografie Un rêve modeste et fou. De titel verwees naar een versregel uit een gedicht van Louis Aragon dat op muziek werd gezet door Jean Ferrat. Cantona leefde zich graag uit in schilderkunst omdat het zijn geest tot rust bracht. Hij liet zich beïnvloeden door de Sloveense artiest Zoran Music omdat ‘je bij hem voelt dat hij dankzij het tekenen de Holocaust overleefde.’ Hij verdiepte zich in de literatuur van onder meer Oscar Wilde en Herman Hesse. Op zijn beurt zocht hij de verbeelding op: ‘My dream was to live in the world of creation. In football I did that. There is a line between freedom and chaos. What I’m really after is a liberation of the mind from all convention.’ Een bevrijding van het brein om de dunne lijn tussen vrijheid en chaos te zoeken. Hij vond ze op het veld. De meester van het spel Augustus 1998. ‘Sorry, ik was opgebrand. Tien jaar topvoetbal heeft zijn tol geëist. De vijf jaar bij Manchester United waren de mooiste van mijn voetballeven. Ik zal jullie nooit vergeten.’ Zo spreekt Eric Cantona de fans van United toe rond de benefietwedstrijd bij de veertigste verjaardag van de tragische dood van de Busby Babes. Old Trafford tooit zich gedurende die vijf jaar, tussen 1992 en ’97, met de Franse driekleur. In het midden: het hoofd van Eric Cantona en de tekst EC is God. De Engelse profvoetballers slopen in het midden van de jaren negentig één van hun heiligste huisjes als ze hun hoogst onconventionele Franse collega Eric Cantona, Manchester Uniteds postmodernistische versie van George Best, tot voetballer van het jaar 1993 verkiezen. Daarmee doorbreekt Cantona, maar deze keer bij hoge uitzondering niet met voorbedachte rade, vastgeroeste patronen: in het Engelse voetbal, bastion van traditie, int hij als eerste niet-Brit die prestigieuze trofee. En dat uitgerekend op een ogenblik dat hij, als gevolg van wangedrag op het veld, een langdurige schorsing uitzweet. En dat hij, op basis van zijn woeste handelswijze, als het lijdend voorwerp wordt opgevoerd van een door bondsbonzen, schandaalpers en moraalridders opgeschroefde hetze. Die mondt zelfs uit in een regelrechte antiCantonademonstratie. Het laat hem koud. Hij leeft volgens zijn inspiratie: you love me or you hate me. In die orkaan van pro en contra voelt Eric Cantona zich, met zijn op het individualistisch anarchisme van Leo Ferré en Arthur Rimbaud geënte levensfilosofie, ongetwijfeld bijzonder in zijn sas. Cantona is doorkneed in de controverse. Hij bijt zich met veel gedrevenheid vast in het credo waarmee hij, als een onvervalste lonesome wolf, de wereld te lijf gaat: Men houdt van mij zoals ik ben of men verlaat mij. Ook de lijfspreuk van Bertold Brecht eigent hij zich toe: Hij die niets weet, is een imbeciel, maar hij die weet en niets zegt, is een crimineel. Hij leeft in de wereld van de schizofrene schilderkunst. Zoekt troost bij Edward Münchs De schreeuw of bij het werk van immer berooide, romantische kunstenaars zoals Vincent van Gogh en de jonge Pablo Picasso Een blad voor de mond heeft Eric Cantona nooit genomen. Al voor zijn 23ste levensjaar stond zijn reputatie als enfant terrible voor eeuwig gebeiteld in het geheugen van de Franse publieke opinie. In zijn nog jonge carrière nagelt de licht ontvlambare Cantona de toenmalige Franse coach Henri Michel in het openbaar als ‘klootzak’ aan de schandpaal; gooit zijn shirt van de Franse voetbaltrots Olympique de Marseille ostentatief op de grond bij een naar zijn mening onterechte vervanging; knalt een scheidsrechter een bal naar het hoofd en scheldt de hele disciplinaire commissie van de Franse voetbalbond, die hem als gevolg van dit incident vonnist, recht voor de raap voor ‘idioot’ uit. Waarna Cantona begrijpt dat het wenselijk is om Frankrijk te verlaten. Old Trafford Hall of Fame Leeds wordt de nieuwe bestemming voor de familie Cantona. Elland Road, het voetbalstadion van het lokale United, voor Eric en de afdeling Romaanse Talen van de plaatselijke universiteit voor Isabelle. De Engelse voetbalcultuur doet Eric Cantona helemaal openbloeien. Als eerste speler in de geschiedenis van het Britse voetbal behaalt hij twee jaar na mekaar de Engelse landstitel met een andere club. Eerst met Leeds United, dat hem na amper één seizoen laat vallen omdat de autoritaire coach Howard Wilkinson geen persoonlijkheden in zijn kern duldt; vervolgens met Manchester United. In Engeland manifesteert Cantona zich opnieuw als een man van uitersten. Tegen alle verwachtingen in passen de teamspirit, het loopvermogen en de karaktersterkte van de Britse voetbalcultuur hem als gegoten. Het kosmopolitische Manchester United biedt Cantona de perfecte mix van ruimte en tucht. De historische vrijdenkersreputatie van Manchester behaagt hem zeer. Manchester United-manager Alex Ferguson herkende in hem een eigentijdse versie van George Best. Op Old Trafford, thuishaven van individualisten die nergens anders aarden, vindt Cantona zichzelf. Zijn autobiografie My Story illustreert dat: ‘Soms maakt de rode golf me ongerust. De gezangen die uit de diepte van het stadion komen, zijn zó mooi dat ik liever eventjes niet wens verder te spelen om te kunnen luisteren naar de prachtige songs.’ Toch schopt de duivel in zijn hoofd geregeld om zich heen. Na zijn schorsing keert scherper dan ooit weer en dicteert zijn brein hem het beste seizoen uit zijn carrière. United boekt het kampioenschap en de FA Cup in 1996, dankzij zijn doelpunt vijf minuten voor tijd. De tweede dubbel in drie jaar tijd, Cantona scoorde ook in de vorige Cupfinale twee keer, op strafschop en telkens in dezelfde hoek. Na 1993 voegde hij er in 1997 een vierde titel in vijf jaar aan toe. De artiest met het kraagje De spécifieke truc van Captain Fantastic is wijd en zijd bekend en toch trapten zijn tegenstanders er bijna altijd in. Eric The King staat, het kraagje van zijn shirt karakteristiek omhoog, met zijn rug naar de tegenstander en zet de benen lichtjes gekromd. De hard aanglijdende bal wordt vervolgens met een subtiel hakje van richting veranderd. Zo vertedert The Magnificent Seven het publiek van Old Trafford en geeft hij de aanval van zijn team een onverwachte wending. Cantona ziet zichzelf als een artiest: ‘In elke samenleving zijn er extravagante mensen die buiten de sociale consensus stappen, de normen overtreden en de status quo negeren. Rebellen, profeten, hervormers, visionairen, gekken, mystici, genieën, schizofrenen. Zij gooien stenen in de poel en brengen nieuwe creatieve energie in de samenleving. Zij betalen daarvoor vaak de prijs door hun zelfbewuste eenzaamheid.’ Op dinsdag 15 april 1997 onthult Michael Browne zijn nieuwste schilderij De Kunst van het Spel. Een parodie op het vijftiende eeuwse fresco De verrijzenis van Christus van Piero della Francesca met Cantona in de rol van de Christusfiguur. Browne beschouwt de terugkeer van zijn idool als ‘verrijzenis voor de eeuwigheid’. Uitgerekend één maand later én volkomen onverwacht keert Cantona Old Trafford de rug toe en verdwijnt in de filmindustrie, aan de zijde van boezemvriend Mickey Rourke, de reclame en het societyleven. Vandaag stimuleert Cantona – met baard en lang haar – de stijl van Joga Bonita. Ter promotie van aloude straatvoetbal dicteert hij op de televisieclip: ‘Mes amis footballeurs, for too long we let liairs and cheaters make a fool of the game. Enough! Football is more than muscles! Play beautiful!’ En zijn devies luidt eens te meer: word nooit volwassen! Speel als een kind! Zijn invloed op United is te vatten in een uitspraak van George Best: ‘At least, Eric gives the team a brain.’ Op zijn The Boxertour in 1995, tijdens de periode van zijn schorsing, murmelde Morrissey in trance ‘Eric Cantona, Eric Cantona, Eric Cantona’. Het ultieme eresaluut komt echter van Sir Alex Ferguson: ‘: ‘If there was ever a player in this world who was made for Manchester United, it was Cantona. I think he had been searching all his life for somebody who looked at him and made him feel that this place was his home.’ En home, dat was voor hem: The Theatre of Dreams, Manchester.